Wsparcie rozwoju mowy

Jakiś czas temu poprosiłam ponownie o rozmowę Agatę Szupke, ponieważ jej wiedza i doświadczenie logopedy są nieocenione.  Poruszyłyśmy temat, o który bardzo proszą Mamy, a mianowicie wsparcie w rozwoju mowy naszego dziecka. Zatem, zacznijmy od pierwszych miesięcy życia – jak stymulować rozwój mowy już w okresie niemowlęcym? Czy w ogóle jest taka potrzeba?

 

Agata: Potrzeba komunikacji z dzieckiem rozpoczyna się od pierwszego wspólnego dnia. Od pierwszych chwil, stajemy się dla niego najważniejszymi, dającymi poczucie bezpieczeństwa, harmonii osobami. Tę harmonię dajemy dziecku nie tylko zaspokajając potrzebę głodu, przytulając, ale również mówiąc do niego. Każda mama, mniej lub bardziej świadomie, oddziałuje na proces powstawania mowy swojego dziecka. Stymulowanie tego procesu jest niezwykle ważne, bo to w jaki sposób zwracamy się do dziecka, a także to jak często do niego mówimy stanowi jeden z głównych czynników determinujących poznawanie i nabywanie umiejętności mówienia.

 

My – rodzice, powinniśmy zwracać się do niemowlaka możliwie jak najczęściej, wykorzystując do tego czynności, które wykonujemy w ciągu dnia. Opowiadajmy o tym, co robimy w danej chwili.

Przykład nr 1: Robię obiad. Gotuję makaron. Makaron jest żółty i twardy, dotknij. Za chwilę przygotuję sos. Jestem już głodna.

Przykład nr 2: Sprzątam w pokoju. Składam pranie. Wkładam ubrania do szafy. Spójrz, jaka kolorowa bluzka. Teraz idę do toalety. Zaraz wracam.

 

Logopedzi pieszczotliwie nazywają to „kąpielą słowną”. Kąpmy nasze dzieci w wypowiedziach wyraźnych, czytelnych. Unikajmy miliona pieszczotliwych sformułowań, zdrobnień. Nie pieśćmy się mówiąc do naszego dziecka, nie zmiękczajmy niepotrzebnie wyrazów, zamieniając celowo głoski. Zamiast spytać „Cio tutaj lobiś?”, zapytajmy: „Co tu robisz, skarbie?”.

Pokazujmy maluszkom książki, adekwatne do wieku. Zwracajmy uwagę naszego dziecka na detale, które znajdują się obok niego. Śpiewajmy piosenki i wygłupiajmy się! Strojenie min do dziecka to ćwiczenie praksji oralnej. Dziecko próbuje nas naśladować, kształtując w ten sposób umiejętność kontrolowania ruchów, jakie wykonuje jego buzia, w tym: język, wargi, szczęka dolna i podniebienie miękkie.

 

Dominika: Oj, muszę Ci przyznać, że zdrobnienia są bardzo powszechne! A później pojawia się problem, bo np. 4latek nie mówi wyraźnie, sam zdrabnia i zmiękcza. Trzeba być bardzo uważnym na to, bo zwracając się do maluchów np. „Cio tutaj lobiś?” później musimy niejako uczyć go od nowa poprawnej formy, co moim zdaniem jest już trudniejsze.

I ta „kąpiel słowna”! Pamiętam jak ja opowiadałam Miłoszowi dosłownie o wszystkim, od pierwszych tygodni życia. Aż moja Mama się dziwiła „Ty cały czas coś do niego mówisz!”  A ja mam wrażenie, że właśnie dzięki temu zaczął bardzo szybko mówić, o wiele wcześniej niż wskazywałyby normy.

No dobrze, przejdźmy dalej.  Mamy pytają również o to jak mówić, żeby dziecko rozumiało? Pewnie trzeba się po prostu dopasować do wieku i etapu rozwoju malucha, coś w rodzaju „dostrojenia się do dziecka”?

 

Agata: Przede wszystkim powinnyśmy wsłuchiwać się w dziecko. Powinniśmy obserwować je i prowokować do tego, by chciało z nami „rozmawiać”. Mówmy do niego tak, jak mówimy do męża, partnera, rodziców, koleżanek. Nie istnieje coś takiego jak „dostrajanie się do dziecka”, dopasowywanie mowy do wieku. Rodzic powinien uczyć takiej mowy, jakiej sam używa do kontaktu z innymi, dorosłymi ludźmi. Nasze dzieci uczą się mowy także wtedy, gdy wydaje nam się, że tak nie jest, bo są czymś zajęte. Na przykład wtedy, gdy bawią się, jedzą. Dzieci są rewelacyjnymi słuchaczami, obserwatorami. Kiedy maluch zaczyna mówić i nazywa niektóre rzeczy po swojemu, co jest absolutnie naturalne – rodzic powinien nazywać głośno przedmiot lub czynność, o którą chodzi dziecku.

 

Dziecko: Mama, am am!
Mama: Tak, mama je śniadanie.

Dziecko: muuu tam.
Mama: Tam jest krówka. Masz rację.

Dziecko: Ciuciu, ciuciu!
Mama: Chcesz się napić? Proszę (w tym momencie podajemy kubek lub butelkę).

Mama: Ile masz lat, kochanie?
Dziecko: Da!
Mama: Zgadza się – masz dwa latka.

 

Nie utrwalajmy określeń, które nie są prawidłowe. Nazewnictwo wymyślane przez dzieci może nas bawić, to zrozumiałe. Niemniej jednak, nie powinniśmy przejmować tych form od dzieci, zamieniając prawidłowe na te, którymi posługuje się maluch.

Poprzez powtarzanie tej samej treści, w poprawnej formie, uczymy, że dziecko musi popracować nad swoją mową. Dajemy znak, że wiemy o co chodzi i jednocześnie wysyłamy sygnał, że poprawna forma jest nieco inna. Nie nalegajmy, by dziecko powtarzało tę poprawną. Nie przerywajmy dziecku, nie wyręczajmy go w mówieniu. Budujmy w nim chęć komunikowania się z nami i innymi. Pamiętajmy, że ćwicząc rozwój ruchowy, motorykę małą i dużą, wpływamy także na rozwój mowy. Dlatego tak istotne we wspomaganiu i stymulowaniu mowy są wyliczanki: „Idzie kominiarz po drabinie, fiku miku już w kominie”.

 

Dominika: Myślę, że powyższe informacje są jednymi z najbardziej kluczowych – „Rodzic powinien uczyć takiej mowy, jakiej sam używa do kontaktu z innymi, dorosłymi ludźmi”. Pokrywa się to z tym, o czym wspomniałam w poprzednim akapicie – z tym, że my przecież chcemy, żeby nasze dziecko mówiło „normalnie”, a zatem takiej mowy używajmy, co byśmy nie musieli wykonywać dwa razy tej samej pracy.

Co się zmienia w kolejnym roku, w kolejnych latach? Jak pomóc dziecku ponad rocznemu czy dwuletniemu? Na co zwracać uwagę? Jakie ćwiczenia z nim wykonywać? Czy w ogóle jakieś ćwiczenia są konieczne na tym etapie?

 

Agata: Każde dziecko jest inne. Te słowa powtarzam jak mantrę. Rodzice często zbyt serio sugerują się normami rozwojowymi, zupełnie zapominając, że na rozwój dziecka wpływa milion czynników, w tym m.in. przebieg porodu i ciąży. Nie można zakładać, że każde maleństwo zacznie gaworzyć po przekroczeniu iluś miesięcy i mówić po pierwszych urodzinach. Oczywiście, normy zapisane są po coś. Sugerujemy się nimi, aby dawać rodzicom znać, co na obecnym etapie życia ich dziecka powinno się pojawić, co może cieszyć, a co niepokoić. Niemniej jednak, każdy przypadek dziecka, które ma jakiś problem z komunikacją, powinien być konsultowany z logopedą. Nie pomagajmy na własną rękę, nie próbujmy sami pomóc dziecku, jeśli nie wiemy od czego zacząć. Możemy wyrządzić mu w ten sposób krzywdę.

Dzieci zaczynają wydawać z siebie dźwięki bardzo wcześnie. Najpierw są to dźwięki przypadkowe, wydawane nieświadomie. Nazywamy je głużeniem. Głużą nawet dzieci głuche.
Proces ten zanika samoistnie i jest to naturalne. Po nim następuje etap gaworzenia. Gaworzenie to celowe naśladowanie dźwięków, powtarzanie sylab. U jednych dzieci pojawia się wcześniej, u drugich później, u trzecich nie pojawia się wcale. Według Prof dr hab. Jagody Cieszyńskiej, gaworzenie powinno pojawić się najpóźniej do 10 miesiąca życia.

 

Pierwsze wyrazy powinny pojawić się po roczku. Dwuletnie dziecko powinno mówić. Zacytuję część własnego wpisu, który polecam przeczytać: „Zdrowy dwulatek (sic!), u którego nie stwierdza się żadnych chorób, zaburzeń, wad anatomicznych, nie powinien mieć problemów z mową. Powinien łączyć wyrazy w wypowiedzi dwuwyrazowe, np. „mama daj”. Powinien prawidłowo wymawiać samogłoski, powinien mówić wyraźnie, zrozumiale dla wszystkich! Dwulatek wymawia PRAWIDŁOWO spółgłoski: p, b, m, t, d, n, l, k, g, f, w, ś, ź, ć, dź i wszystkie samogłoski.”

Tak zaczyna się mój wpis o tym, dlaczego niektóre dzieci zaczynają mówić później. Znajdziecie tam informacje o tym, co powinien dwulatek, co trzylatek. Co może wpływać na to, że dwulatek nie mówi.

 

Dominika: Myślę, że ten wpis powinny przeczytać szczególnie te osoby, których dziecko ma np. 2,5 roku, komunikuje się językiem znanym tylko sobie i rodzicom, prawie nie wypowiada wyrazów, a rodzice uważają, że ma jeszcze czas… Bardzo często się z tym spotykam. I ok, może faktycznie mieć jeszcze ten czas, ale równie dobrze może już go nie mieć. W mojej opinii wizyta u logopedy nigdy nie zaszkodzi, a bardzo często może pomóc.

A jak wsparcie rodzica w rozwoju mowy wygląda u dzieci na dalszym etapie, w wieku przedszkolnym?

 

Agata: Rodzic jest zawsze najważniejszy. To, czy czyta dziecku, czy opowiada historie, bajki, czy prowokuje do prowadzenia rozmów na jakikolwiek temat, zadając pytania, ma ogromne znaczenie. Przedszkolak bombardowany jest zewsząd wieloma bodźcami, jednak wsparcie i uwaga rodziców na tym etapie, są nadal nieocenione.

 

Dominika: Przy okazji takiego tematu jakim jest rozwój mowy, nie mogę nie zapytać o zaburzenia mowy… Wiem, że to kwestia indywidualna, że lepiej, aby logopeda ocenił sytuację osobiście na spotkaniu, ale na pewno są sygnały, znaki, które powinny zapalić nam czerwoną lampkę w głowie. Jak to zrobić, żeby nie przegapić czegoś kluczowego, żeby nie było za późno?

 

Agata: Wad wymowy, zaburzeń mowy, jest tak wiele, że naprawdę nie jestem w stanie ich wszystkich wymienić. Martwić powinien brak gaworzenia. Ciche dziecko nie zawsze oznacza „grzeczne dziecko” Dzieci, które nie gaworzą, mogą mieć problemy z przetwarzaniem informacji słuchowych.

Rodzic powinien także skontaktować się z logopedą, gdy dziecko:

– ssie wargę, policzek lub kciuk,
– nawykowo oddycha przez usta,
– ma ograniczone ruchy języka
– nadmiernie ślini się
– mówi niepłynnie, powtarza sylaby, przeciąga dźwięki mowy,
– wkłada język między zęby podczas każdej aktywności, np. zabawy, a także podczas mówienia,
– mówi bezdźwięcznie (tutaj wpis o tym, czym jest mowa bezdźwięczna)
– nie wypowiada spółgłoski [r] pod koniec 5 roku życia,
– permanentnie chrapie w nocy, pomimo drożnego nosa,
– mówi przez nos

 

Dominika: Czy są jakieś podstawowe ćwiczenia i zabawy, poprzez które możemy pomóc dziecku w sytuacji opóźnienia mowy? Pracując z nim w domu na co dzień, nie chodząc po specjalistach? Czy może jednak sami nie zrobimy tego nigdy dobrze?

 

Agata: Opóźnienia w rozwoju mowy zawsze mają swoje podłoże. Często wynikają z różnych przyczyn. Sugerowanie komukolwiek ćwiczeń na własną rękę, byłoby nieprofesjonalne. To, co w terapii jednego dziecka okazuje się trafne, w terapii drugiego może okazać się niewłaściwe. Dziecko, które ma problem z komunikacją powinno być prowadzone przez logopedę. Przytoczę tutaj jedną historię:

Pewna mama bardzo chciała, aby jej córka zaczęła wypowiadać „sz”, zamiast zastępować je głoską „ś”. Uznała, że to już czas i uczyła córkę na własną rękę, będąc pewną, że się udało. Rzeczywiście, dziewczynka nie mówiła już „siafa” (szafa) ani „siba”(szyba), ale głoska, która wg mamy była głoską [sz], była artykułowana nieprawidłowo. Język leżał płasko, nie brał udziału w artykulacji. A głoską [sz] było powietrze, które dziecko wypuszczało, przy zaciśniętych żabkach. Nieprawidłowa realizacja głoski, była utrwalona do tego stopnia, że wyprowadzenie dziecka z wadliwej wymowy, okazało się szalenie trudne i pracochłonne.

 

Ćwiczeniem, które możemy wykonywać na własną rękę, bez obaw, że zrobimy dziecku krzywdę to, np. dmuchanie baniek mydlanych. Czynność mówienia związana jest z prawidłowym oddychaniem. Dmuchając, chuchając (np. w celu ogrzania rąk) wykonujemy ćwiczenia oddechowe. Wspierajmy prawidłowy rozwój mowy, poprzez podawanie dziecku pokarmów twardych, które angażują mięśnie do pracy. Pozwalajmy dziecku pić ze słomki. Wykonujmy proste ćwiczenia narządów artykulacyjnych, np. strojąc miny do lustra, oblizując brudne po posiłku usta. Parskajmy, kląskajmy, cmokajmy – wysyłajmy sobie buziaki. Wszystkie czynności, które w jakimkolwiek stopniu angażują narządy mowy i mięśnie twarzy do pracy, stanowią podstawę prawidłowego rozwoju mowy.

Artykuły o podobnej tematyce, które mogą Cię zaciekawić i pogłębić temat:

O smoczku i odsmoczkowaniu

Konsultacje / Dodatkowe wsparcie

Opinie

Na co dzień korzystam z ogromu wiedzy, jaki Pani Dominika przekazuje w mediach społecznościowych i swoim blogu. W sytuacji kryzysowej skorzystałam z telekonsultacji, w trakcie której dostałam konkretne porady wsparte szeroką wiedzą w zakresie psychologii dziecięcej. Polecam z całego serca!

Pani Dominika jest dla mnie ogromnym wsparciem na mojej macierzyńskiej drodze. Niemal każdego dnia czerpię z ogromu wiedzy przekazywanej za pośrednictwem mediów społecznościowych. W trudniejszym momencie skorzystałam z konsultacji indywidualnych, podczas których pani Dominika z dużym zaangażowaniem udzieliła porady i wsparcia.

Pani Dominika to niezwykle ciepła, miła i sympatyczna osoba. Świetnie odnajduję się temacie emocji małych dzieci, bardzo Nam pomogła. Ma ogromną wiedzę na ten temat. Wytłumaczyła wszystko w bardzo prosty, zrozumiały dla Nas sposób popierając wszystko przykładami, które pozwoliły zobrazować nasz problem i to jak go naprawić. Pani Dominika bardzo profesjonalnie i indywidualnie podchodzi do każdego, szuka różnych sposobów rozwiązania problemu bardzo serdecznie polecamy!!!

Dominika to odpowiednia osoba na odpowiednim "stanowisku"! Zawsze można na nią liczyć, na jej niezawodne rady, wsparcie, zrozumienie, zaangażowanie oraz ogromną chęć pomocy w rozwiązywaniu problemów. Korzystaliśmy z konsultacji przez Skype oraz e-mailowo. Polecam każdemu rodzicowi również szkolenia online autorstwa Dominiki, nie ma takiej ceny, której nie dałoby się za tak profesjonalne wsparcie i wiedzę.

Pani Dominika jest bardzo ciepłą i miłą osobą, z którą bardzo przyjemnie się rozmawia. Dodatkowo posiada dużą I fachową wiedzę na temat rozwoju dzieci, ich emocji, zachowań. Konkretne rady z przykładami jak sobie radzić w trudnych sytuacjach - to jest to czego oczekiwałam. Polecam serdecznie panią Dominikę!

Ogromna wiedza o małych ludziach. Wszystko dokładnie opisane, wyjaśnione. Widać bardzo duże zaangażowanie. Poza tym pani Dominika to pełna empatii i bardzo sympatyczna osoba. Ja się od Pani Dominiki bardzo dużo nauczyłam i polecam wszystkim :)

Bardzo polecam Panią Dominikę. Wspaniała osoba, która w bardzo przyjazny i profesjonalny sposób podchodzi do tematu, pomaga rozwiać wątpliwości i rozwiązać problemy. Wszystko spokojnie i dokładnie tłumaczy, zawsze odpowiada na pytania. Korzystałam z usług Pani Dominiki już kilka razy i jeśli będzie taka potrzeba to z pewnością zgłoszę się do niej ponownie.

To co mi dały te szkolenia, to taki wewnętrzny spokój … poczucie, że mimo trudności dam radę. Myślałam, że rozumiem moje dziecko, ale teraz wiem, że rozumiem go bardziej i mam wrażenie, że mogę stać się lepszą mamą. Doszłam jednak do wniosku, że nie mogę Cię oglądać wieczorem, bo później za dużo mi w głowie wiruje i spać nie mogę, tylko zapisuję to co najważniejsze w moim szkoleniowym notatniku. Także byłam niewyspana przez kilka ostatnich dni :), ale za to jestem doedukowana! Jeszcze raz ogromne dzięki za te szkolenia, za świetną atmosferę, umiejętność trafiania do ludzi, przykłady i wsparcie w rodzicielstwie.

Twój sposób przekazywania wiedzy jest rewelacyjny – wiele z tych informacji czytałam w poradnikach albo jeszcze pamiętam ze studiów, ale sucha teoria niepoparta żadnym przykładem trudno wchodzi do głowy i jakoś tak nie dociera do człowieka. U Ciebie mnóstwo przykładów z życia codziennego i Twój spokojny głos sprawiają, że wiedzę się chłonie natychmiast. :)

Po ostatnich dwóch szkoleniach inaczej patrzę na moją mała dziewczynkę. Widzę w niej małego człowieczka, którym tak jak nami wszystkimi kierują emocje. Jestem dużo bardziej spokojna, a przez to widzę że i moje dziecko jest szczęśliwe. Cieszę się każda chwila razem. Mimo że nie zawsze jest kolorowo, jestem zmęczona czy nie wyrabiam się, to staram się widzieć pozytywy😊

Chciałam tylko napisać, że wczorajsze szkolenie było rewelacyjne! Jestem bardzo pokrzepiona tą wiedzą. Mimo że mam blisko 11 miesięczna dziewczynkę, więc sporo rzeczy jeszcze nas nie dotyczyło, ale czuję się już pewniej bo wiem jak reagować i co myśleć już na wszelki wypadek 😊 Jak to dobrze że jest ktoś taki jak Ty!

Obejrzałam całe szkolenie i jestem pod absolutnym wrażeniem Twojej pracy! Po pierwsze opowiedziałaś o wielu zachowaniach mojego dziecka, część z nich dopiero zaczyna się pojawiać. Dzięki temu przestałam właściwie automatycznie denerwować się płaczem córeczki. Teraz wiem że jest on potrzebny, a wcześniej po prostu mnie paraliżował. Przekazałaś mi tak dużo wiedzy i wskazówek, że nie sposób się do wszystkiego odnieść teraz na bieżąco, ale jestem przekonana że będę wracała do nagrania wielokrotnie :)

W szkoleniach najbardziej podoba mi się Twoje szybkie tempo, konkret i to, że gołym okiem widać że wiesz co mówisz, jesteś pewna siebie i swojej wiedzy. Miło jest patrzeć jak czujesz się w tym taka… swobodna, z żarcikiem i mrugnięciem oka co jakiś czas jako przerywnik. Widać, że to czym się z nami dzielisz to Twoja pasja i ‚konik’- to jest ekstra. I to daje mi super poczucie spokoju że jesteś właściwą osobą do słuchania i do podążania za Twoimi wskazówkami. Jesteś naprawdę bardzo profesjonalna. :)

Obejrzałam właśnie szkolenie. Jestem ogromnie zadowolona. :) Pierwszy raz mam aż 7 stron notatek.
Jestem pod wrażeniem Twojego uporządkowania i podzielnej uwagi! Widać, że kochasz to, co robisz, bo nawet "po czasie" zamiast szybko uciekać, jeszcze podawałaś kolejne przygody, bardzo to doceniam. Super, że są z życia wzięte, a Ty jesteś bardzo otwarta, miło się Ciebie słucha :) Na pewno będę wracać po kolejną wiedzę.

Jestem właśnie świeżo po obejrzeniu webinaru "Trudne emocje u dziecka" i muszę powiedzieć, że bardzo mi się podobał. Ogrom rzetelnej wiedzy, teoria jak i przykłady z życia wzięte. Czyli to co lubię najbardziej!

Obejrzałam całe szkolenie i jestem pod absolutnym wrażeniem Twojej pracy. Po pierwsze opowiedziałaś o wielu zachowaniach mojego dziecka, część z nich dopiero zaczyna się pojawiać. Dzięki temu przestałam właściwie automatycznie denerwować się płaczem córeczki. Teraz wiem że jest on potrzebny, a wcześniej po prostu mnie paraliżował. Przekazałaś mi tak dużo wiedzy i wskazówek, że nie sposób się do wszystkiego odnieść teraz na bieżąco, ale jestem przekonana że będę wracała do nagrania wielokrotnie.

Wczorajsze szkolenie było rewelacyjne! Jestem bardzo pokrzepiona tą wiedza. Mimo, że mam blisko 11 miesięczna dziewczynkę, więc sporo rzeczy jeszcze nas nie dotyczyło ale czuję się już pewniej, bo wiem jak reagować i co myśleć już na wszelki wypadek 😊 Jak to dobrze że jest ktoś taki jak Ty!

Po ostatnich dwóch szkoleniach inaczej patrzę na moją mała dziewczynkę. Widzę w niej małego człowieczka, którym tak jak nami wszystkimi kierują emocje. Jestem dużo bardziej spokojna, a przez to widzę że i moje dziecko jest szczęśliwe.

"Trudne emocje rodziców" - świetny kurs! Jeden z lepszych, naprawdę! 2,5h samych merytorycznych informacji, świetne wskazówki, przykłady. Doskonale motywujesz, aż się chce działać :)

Z okazji Twoich urodzin skorzystałam z promocji na kurs o złości rodziców. W końcu udało mi się przesłuchać. Jednak jak człowiek rozumie pewne mechanizmy, to życie wydaje się łatwiejsze. Bardzo Ci dziękuję, przewartościowałam kilka rzeczy, przemyślałam i uzbrojona w wiedzę pędzę dalej! :)

Tak się cieszę, że trafiłam do Ciebie. Dziękujemy razem z mężem za wszystko co robisz. Dajesz nam wsparcie i narzędzia do budowania fajnych relacji z naszymi dziećmi. Zaczęliśmy w zeszłym roku szkoleniem „Moje dziecko mnie nie słucha”, które otworzyło nam oczy. Dzięki szkoleniu „Młodsze rodzeństwo w drodze” przygotowaliśmy synka na pojawienie się młodszej siostry. Obecnie jesteśmy po pakiecie szkoleń o emocjach. Jeszcze sporo pracy przed nami, ale cieszę się, że jesteśmy bardziej świadomymi rodzicami i przede wszystkim wyrwaliśmy się z dawnych schematów, w których sami byliśmy wychowywani.